BİR CİHAZ

Bazılarının çok işine yarayabileceğini hatta hayatlarının vazgeçilmezlerinden birisi olabileceğini düşündüğümüz bir cihaz var: Takometre.

Takometre, Türk Dil Kurumu'na göre takograf olarak da ifade edilen, motorlu araçlardaki hızı ve sinemacılıkta kameraya takılan, çekim sırasında geçen kare sayısını ölçen cihazdır. Takometre bir başka çeşit ölçüm için de kullanılmaktadır. Bizans'ta yaşamış olan ve günümüzde sahte koç, sahte uzman, sahte danışman gibi kelimelerle ifade edebileceğimiz şarlatanlar takımının, uyanıklıklarıyla elde ettiği kazançları ölçmek için icat edilmiştir.

Bizans'taki o şarlatanlar öylesine kurnaz şekilde camiaya nüfuz etmişler ve Bizans'ın güdümlüklerini öylesine etkilemişler ki önce milleti birbirine düşürmüşler sonra da birkaç etkili etkisizi veya etkisiz etkiliyi sistematik ve periyodik olarak söğüşlemişler.

Söğüşlemeleri öylesine ciddi ve vahim boyutlara varmış ki artık olayın boyutlarını anlayabilmek için bir alet gerekir olmuş. Bizanslı bazı gönüllüler de aralarından bir mucit arkadaşlarını ikna ederek aleti yaptırmışlar.

Olay çok basit olduğu için alet de çok basitmiş. Konuyu bilen Bizanslılar'ın arasında, elden ele ve gizlice dolaştırılarak istenildiği zaman hemen ölçüm yaparak neticeyi yüzde birkaç mertebesindeki bir hata payıyla verebiliyormuş. Ancak bir eksiklik varmış: Aletin daha ismi yokmuş. Ona da birşey bulmaları gerekiyormuş.

İşte o zaman da söz sanatında usta olan birisi ortaya çıkarak şu konuşmayı yapmış: "Arkadaşlar, bu şarlatanlar bizi acaip söğüşlediler. Bunlar bize çok fena taktılar. Hem de öyle bir taktılar ki yan yana koysak Doğu Roma'dan Batı Roma'ya kadar rahat gider. Yani şuradan bizim Patrik uzatsa, oradan onların Papa tutar. Acaip birşey bu iş. O yüzden biz bu cihaza takmayı ifade etmesi için 'tako' ve mesafeyi ifade etmesi için 'metre' diyelim. Bunun adı Takometre olsun arkadaşlar."

Konuşma müthiş bir çoşkuyla karşılanmış ve teklif, oybirliğiyle alkışlar arasında kabul edilmiş. İşte o gün bugündür, Bizans'ta icat edilen o aletin adı Takometre olarak dilden dile dolaşmış ve modern dönemlerdeki hız ölçümü için kullanılan Takometre cihazının da hem işlev hem de isim olarak ilham kaynağı, adeta atası olmuştur.